در حاشیه معرفی برگزیدگان عالیترین جایزه علم و فناوری ایران
جايزه مصطفي(ص) بايد از نوبل هم فراتر برود
جايزه مصطفي (ص) عالي‌ترين جايزه علم و فناوري ايران به ارزش 500 هزار دلار است که پايه‌هاي اوليه‌اش در سال 1391 گذاشته شد تا فرصتي باشد براي معرفي دانشمندان و پژوهشگران برتر جهان اسلام در چهار حوزه «علوم و فناوري نانو»، «علوم و فناوري زيستي و پزشکي»، «علوم و فناوري اطلاعات و ارتباطات» و «طرح برتر دانشمند مسلمان». نخستين دوره اين جايزه در حالي برگزار شد که شورايي متشکل از دانشگاه‌ها و مراکز علمي بزرگ ايران و جهان اسلام بر روند اعطاي آن نظارت داشت و برخلاف پيش‌بيني خيلي‌ها، دو دانشمند اردني و سنگاپوري اين جايزه مهم را با خود به خانه بردند و نام هيچ ايراني در ميان برگزيدگان نبود. در ادامه، مروري داريم بر روند اعطاي اين جايزه مهم و همه حواشي که در اين دوره داشته است.
چرا جايزه مصطفي(ص)؟
جايزه‌هاي عالي علم و فناوري در دنيا کم نيستند و هر سال ده‌ها طرح مهم به عنوان برگزيده در حوزه‌هاي مختلف، از پزشکي گرفته تا مهندسي، به جهان علم معرفي مي‌شوند. شايد به همين دليل بود که در سال 1391 طرح راه‌اندازه جايزه‌اي ويژه دانشمندان، محققان و پژوهشگران دنياي اسلام به تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي رسيد و قرار شد اين جايزه هر دو سال يک بار برگزيدگان خود را معرفي کند. هر چند معرفي و تقدير شايسته از برترين‌هاي علم و فناوري کشورهاي مسلمان تنها هدف اين جايزه نيست و برگزارکنندگانش اهداف ديگري را نيز دنبال مي‌کنند؛ از جمله ترويج و تشويق علم‌آموزي و پژوهش در جوامع اسلامي، توسعه روابط منطقه‌اي نهادهاي علمي و فناوري در کشورهاي اسلامي، تقويت ارتباط علمي دانشمندان و پژوهشگران جهان اسلام و کمک به رشد و تعالي علمي در کشورهاي اسلامي.
عالي‌ترين جايزه علم و فناوري ايران نام خود را مديون يکي از القاب پيامبر اکرم (ص) است و نشان از تاکيد فراواني دارد که آن حضرت بر مساله علم‌آموزي و گسترش دانش داشته‌اند.
چه طرح‌هايي مي‌توانند برنده جايزه مصطفي(ص) باشند؟
ارزش جايزه مصطفي (ص) از نظر مادي آن‌قدر بالاست که وسواس خاصي را در انتخاب برگزيدگان مي‌طلبد. در اين راستا تنها طرح‌هايي مي‌توانند به عنوان نامزد دريافت اين جايزه معرفي شوند که به نوعي زمينه‌ساز بهبود زندگي انسان باشند و در آن‌ها محققان دست به نوآوري‌هاي مشهود در مرزهاي دانش و فناوري زده باشند.
ويژگي‌هاي برجسته اثر، دامنه نفوذ (تاثير طرح مورد نظر بر گسترده کردن مرزهاي دانش در جهان و داشتن تاثير علمي قابل‌ملاحظه در سطح جهان يا منطقه) و حسن شهرت و سابقه علمي درخشان صاحب اثر که بر اساس داشتن آثار و مقالات منتشر شده در نشريات معتبر علمي يا نوآوري‌ها و اختراعات ثبت شده و يا نقش داشتن در توسعه فناوري‌هاي جديد سنجيده مي‌شود، از جمله معيارهاي داوري اين جايزه است.
از ميان حوزه‌هاي جايزه مصطفي (ص) که به آن‌ها اشاره شد، در سه حوزه اول تنها دانشمنداني مي‌توانند شرکت کنند که تابعيت يکي از 57 کشور اسلامي را داشته باشند. اما در حوزه چهارم، مسلمان بودن دانشمند برتر کفايت مي‌کند و داشتن تابعيت اين کشورها ضرورتي ندارد.
در تازه‌ترين دوره از جايزه مصطفي (ص) 100 طرح به دبيرخانه جايزه رسيده بود که از آن ميان دو طرح از حوزه «علوم و فناوري نانو زيستي» و «علم و فناوري نانو» به عنوان برگزيده معرفي شدند و دو حوزه ديگر هيچ برنده‌اي نداشتند.
500 هزار دلار جايزه از کجا مي‌آيد؟
برگزيدگان جايزه مصطفي (ص) علاوه بر دريافت لوح و مدال مخصوص اين جايزه، مبلغي معادل 500 هزار دلار دريافت مي‌کنند که البته نه از جانب دولت‌ها بلکه از محل صندوق سرمايه‌گذاري و موقوفات اين جايزه پرداخت مي‌شود. شعار اين صندوق «هر مسلمان، يک سهم براي توسعه فناوري در جهان اسلام» است و در حمايت مالي از اين جايزه به دنبال تامين هدفي بزرگ‌تر، يعني سرمايه‌گذاري و حمايت از توسعه علم و فناوري در جهان اسلام است. ارزش خالص دارايي‌هاي اين صندوق تا ششم دي‌ماه امسال 54 ميليارد و 316 ميليون و 898 هزار و 83 ريال تخمين زده شده است.
واقفين جايزه مصطفي (ص) نيز شامل اعضاي فرهنگستان علوم پزشکي، فرهنگستان علوم مهندسي، پارک فناوري پرديس، اهالي هنر و رسانه، شخصيت‌هاي علمي و سياسي و علما و روحانيون هستند و در ميانشان چهره‌هاي شاخصي همچون دکتر رضا داوري اردکاني، دکتر محمدرضا مخبر دزفولي، دکتر سيد عليرضا مرندي، دکتر علي‌اکبر ولايتي، دکتر سيد حسن قاضي‌زاده هاشمي، دکتر سورنا ستاري و دکتر فرهادي به چشم مي‌خورد.
تسهيلات بانک توسعه اسلامي براي صندوق وقف جايزه مصطفي(ص)
به دنبال معرفي برگزيدگان نخستين دوره جايزه مصطفي(ص)، نشستي مشترک ميان رئيس بانک توسعه اسلامي و رئيس کل بانک مرکزي و دکتر ستاري رئيس شوراي سياست‌گذاري جايزه و مسئولان اين جايزه برگزار شد که پيام‌هاي اميدبخشي براي همه دانشمندان و محققان مسلمان داشت.
احمد محمدعلي المدني، رئيس بانک توسعه اسلامي در اين ديدار از برنامه‌هايي ويژه‌اي که براي گسترش اين جايزه دارد، خبر داد و گفت: «بايد سرمايه‌گذاراني را جذب کرد تا در صندوق سرمايه‌گذاري و موقوفات جايزه مصطفي(ص) سرمايه‌گذاري کنند. بانک توسعه اسلامي هم با ارائه تسهيلات، در توسعه اوقاف جايزه مشارکت خواهد داشت اما جذب مشارکت ساير بانک‌هاي ايران در اين پروژه با همکاري همه ميسر است.»
وي افزود: «اين‌که يک زمين وقفي براي تاسيس چنين اقدامي در نظر گرفته شده، اقدام خوبي است اما اين تازه شروع کار است و جايزه مصطفي (ص) بايد آن‌قدر گسترش يابد که سطح آن از نوبل هم فراتر برود.»
رئيس بانک توسعه اسلامي ادامه داد: «ما از بانک‌هاي ايراني سرمايه بلاعوض نمي‌خواهيم بلکه خواستار سرمايه‌گذاري آن‌ها در اين پروژه هستيم تا سود خود را از آن برداشت کنند و ما هم بتوانيم جايزه مصطفي (ص) را هرچه بيشتر توسعه بدهيم و در بخش‌هاي ديگر نيز جايزه را وسعت ببخشيم.»
در اولين دوره اعطاي جايزه مصطفي(ص) چه گذشت؟
نخستين دوره اعطاي جايزه مصطفي (ص) با حضور سورنا ستاري معاون علمي و فناوري رئيس‌جمهور و رئيس شوراي سياست‌گذاري جايزه مصطفي (ص)، شوکت حميدخان نماينده سازمان کنفرانس اسلامي و دبيرکل کامستک، دکتر عبدالسلام المجالي رئيس آکادمي علوم جهان اسلام و جمع کثيري از برجستگان علمي و دانشمندان بين‌المللي در کنار چهره‌هاي دانشگاهي سياسي و فرهنگي اوايل دي‌ماه امسال برگزار شد.
ستاري در اين مراسم با اشاره به اين‌که جايزه مصطفي (ص) در پي احياي 12 قرن تمدن بزرگ اسلامي در علوم و فنون است، گفت: «علم و آموزش از اهداف اصلي نبوت بوده و مسلمانان توجه ويژه‌اي به آن داشته‌اند به طوري که 12 قرن متوالي از زمان هجرت، دانشمندان جهان اسلام در پيشبرد علوم مختلف، از فلسفه تا پزشکي، تمدن بزرگ اسلامي را آفريدند و بنا به اعتراف محققين غربي و شرقي، اساس تمام علوم و فناوري امروزي، مديون دانشمندان و نخبگان جهان اسلام است.»
ستاري با تاکيد بر اين‌که کشورهاي اسلامي امروز بايد بپذيرند بدون حرکت علمي و حرکت در مرزهاي دانش نمي‌توان پيشتاز بود و جامعه‌اي درخور نام اسلام و شأن مسلمانان داشت، اظهار کرد: «چنانچه ان‌شاءالله موفق به تحقق اهداف جايزه بشويم، رستاخيز علمي جهان اسلام رقم خواهد خورد و به همراه خود اقتدار، امنيت پايدار و جامعه سالم خواهد آورد.»
وي با اشاره به اين‌که پيش از اين دانشمندان بنام جهان اسلام، در حالي که غرب در استبداد و انحطاط بود، قرن‌هاي متوالي چراغ علم را فروزان نگه داشتند، ابراز اميدواري کرد جايزه مصطفي (ص) امت اسلامي ما را در مسيري قرار دهد که جهان مدرن در آن حرکت مي‌کند و خواست امت واحد اسلامي است.
ستاري با بيان اين‌که جامعه اسلامي از جمع حکومت شرق و غرب، حکمت متعاليه ساخته اما اکنون به خشم و خشونت و عصبيت شهره شده است، گفت: «ما دو، سه قرن است که خود را فراموش کرده‌ايم، علم را از ياد برده‌ايم و جهان و علم را غربي و شرقي کرده‌ايم. نقش واسط خود را در اشاعه علم از ياد برده‌ايم. تقليد را به جاي تحقيق گذاشته‌ايم، تعصب را جانشين تفکر کرده‌ايم و ديگر ابن هيثم‌ها، فارابي‌ها و خوارزمي‌ها را نيافريده‌ايم.»
ستاري ادامه داد: «ما درصدد هستيم که جهان اسلام به محيطي براي علم، فناوري و نوآوري تبديل شود و ثروت کشورهاي اسلامي نه از منابع زيرزميني بلکه از منابع در دسترس ماندگار که همان نيروي انساني مستعد و متخصص دلسوز است، تامين شود.»
رئيس ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوري و اقتصاد دانش‌بنيان اين جايزه را متعلق به همه جهان اسلام خواند و اين نويد را داد که اين جايزه به يکي از نمادهاي شايستگي علمي در سطح جهان تبديل و در آينده نهادي شود که دانشمندان جهان اسلام با تکيه به آن به پيشرفت و تعالي برسند.
برگزيدگان نخستين دوره جايزه مصطفي(ص)
پروفسور جکي يينگ، مديرعامل و عضو هيات‌علمي موسسه نانوفناوري و مهندسي زيستي از سنگاپور: اين بانوي دانشمند به دليل ارائه طرح «سيستم‌هاي پاسخ محرک در انتقال کنترل شده دارو» به عنوان يکي از برندگان جايزه مصطفي (ص) معرفي شده است. سيستم‌هايي که پروفسور يينگ طراحي کرده شامل نانوذرات پليمري هستند که به بيماران ديابتي اين امکان را مي‌دهند که تنها در زمان بالا رفتن قند خون انسولين دريافت کنند و نيازي به نمونه‌گيري نداشته باشند. اين دانش ابتدا در شرکت دانش‌بنيان پروفسور يينگ به فناوري تبديل شده و در حال حاضر در شرکت‌هاي بزرگ دارويي در مرحله تجاري‌سازي است.
پرفسور عمر ياغي، شيميدان برجسته اردني، رئيس موسسه علوم نانوانرژي کاولي و عضو هيات‌علمي دانشگاه برکلي: تحقيقات دامنه‌دار پروفسور عمر ياغي در زمينه «چارچوب‌هاي فلز ـ آلي» باعث شده است که او به عنوان اولين دانشمند مسلماني معرفي شود که در حوزه علوم و فناوري‌هاي نانو موفق به دريافت جايزه مصطفي (ص) شده است. چارچوب‌هاي فلز - آلي که توسط اين دانشمند برجسته طراحي شده به دليل سطح ويژه بالا و گزينش‌پذيري شکل و اندازه، کاربردهاي فراواني در تصفيه و جداسازي از جمله در جذب آلاينده‌هاي هوا و ذخيره‌سازي هيدروژن و همچنين در صنايع مختلف دارند. w
منبع:مجله دانش بنیان
ارسال به دوستان